Thứ Tư, 20 tháng 8, 2008

Ý kiến công luận về Chúc Thư của Hòa thượng Huyền Quang

Đỗ Hiếu, phóng viên đài RFA
2008-08-20





Chúc Thư của Hòa Thượng Thích Huyền Quang, đã được chính thức tuyên đọc tại Lễ Chung Thất tổ chức ở chùa Pháp Luân (Houston, Texas) hôm Chủ Nhật 17-8-2008 vừa qua.



Hòa thượng Thích Quảng Độ, Viện trưởng Viện Hóa Đạo kiêm Xử lý Thường vụ Viện Tăng Thống, GHPNVNTN. RFA file photo

Trong Chúc Thư gởi hàng giáo phẩm thuộc Hội Đồng Lưỡng Viện Giáo Hội Phật Giáo Việt Nam Thống Nhất, đề Ngày 17 tháng Giêng Năm 2005, từ Tu viện Nguyên Thiều Bình Định, cố Đệ Tứ Tăng Thống ủy thác Hòa Thượng Thích Quảng Độ, Viện Trưởng Viện Hóa Đạo, kiêm nhiệm Xử Lý Thường Vụ Viện Tăng Thống Giáo Hội Phật Giáo Việt Nam Thống Nhất.

Sau khi tin Hòa Thượng Quảng Độ được cử thay thế Đức Tăng Thống đã viên tịch, được phổ biến tòan cầu, Ban Việt Ngữ chúng tôi hỏi ý kiến của một số người Việt trong và ngoài nước, do Đỗ Hiếu ghi nhận như sau:

Một vị lãnh đạo tinh thần cao niên, từng sát cánh vói hòa thượng Thích Quảng Độ trong cuộc vận động kiên trì cho quyền tự do tôn giáo tại Việt Nam, từ Sài Gòn, Linh mục Chân Tín bày tỏ sự vui mừng và tin tưởng rằng, vị tân Tăng Thống sẽ hoàn thành mỹ mãn sứ mạng lãnh đạo và duy trì sự trường tồn của Giáo Hội Phật Giáo Việt Nam Thống Nhất.

Linh mục Chân Tín :

Tôi rất vui mừng nghe tin Ngài Quảng Độ thay thế Tăng Thống Thích Huyền Quang lãnh đạo Giáo Hội Phật Giáo Việt Nam Thống Nhất, được tất cả các tín đồ và các vị cao cấp trong Giáo Hội đề cử làm Tăng Thống. Ngài Quảng Độ đã tranh đấu với chúng tôi rất gắn bó để đòi tự do tôn giáo ở Việt Nam này và tự do nhân quyền.

Chúc mừng Ngài được thành công tốt đẹp trong việc xây dựng Giáo Hội Phật Giáo Việt nam Thống Nhất để Giáo Hội hoàn thành sứ mạng của Phật Giáo trên đất nước này thay vì chạy theo một chế độ mà không tôn trọng gì đến tôn giáo cả, và cầu chúc hoàn thành sứ mạng mà Giáo Hội Phật Giáo Việt Nam Thống Nhất đã giao phó cho đức Tăng Thống.

Giáo sĩ Huỳnh Quốc Bình, người phụ trách chương trình Đời Sống An Bình, trên các đài phát thanh, truyền hình Việt Ngữ, từ thành phố Portland (Oregon, Hoa Kỳ) nhấn mạnh, việc cử nhiệm này sẽ tạo điều kiện cho Phật Giáo Thống Nhất vượt mọi trở ngại, trong hòan cảnh hiện giờ, để cùng với các tôn giáo khác, trong đó có Thiên Chúa Giáo, lên tiếng bênh vực cho những người bất hạnh, kém may:

Giáo sĩ Huỳnh Quốc Bình :

Đại Lão Hoà Thượng Thích Huyền Quang, cố Đệ Tứ Tăng Thống, đã để lại Chúc Thư rất là quan trọng. Đây là một cái quyết định sáng suốt của Đại Lão Hoà Thượng Thích Huyền Quang, bởi các vị đã có cái quá trình hành đạo và hết sức là đảm lược khi đững trước lưỡi lê nòng súng của nhà cầm quyền cộng sản Việt Nam, mà vẫn luôn lên tiếng cáo trách họ suôt mấy thập niên qua chứ không phải là các Ngài chỉ vừa mới xuất hiện trong thời gian gần đây, hay là có những lời lẽ hoặc là hành động bợ đỡ đội lốt các tu sĩ của các tôn giáo để phá hoại hay diệt trừ các tôn giáo.

Thưa quý vị, trong cái Thông Điệp Phật Đản vừa qua người ta ghi nhận được lời căn dặn của Đại Lão Hoà Thượng Thích Quảng Độ gửi cho các Phật Tử, điều đó là Phật Giáo là sự đối diện chứ không quay lưng với xã hội, Phật Giáo dấn thân vào nơi tham tàn của xã hội để độ hoá nhân gian, chánh pháp không thể nở hoa nơi giang sơn nô lệ, chúng sinh không thể an lạc nơi áp bức đói nghèo.

Thưa quý vị, đây quả thật là những tư tưởng đáng cho mọi công dân Việt Nam và thế giới trân trọng, dù người đó không phải là một Phật tử hay có xu hướng Phật Giáo.

Thật ra điều này rất hợp với sự dạy dỗ của Kinh Thánh qua lời Chúa Cứu Thế Jesus cầu xin với Chúa Cha trên Trời. Điều đó là "Con chẳng cầu Cha cất họ ra khỏi thế gian nhưng xin Cha gìn giữ họ khỏi điều ác".

Những gì xảy ra tại Việt Nam, nhất là các tôn giáo đang bị nhà cầm quyền cộng sản Việt Nam đang áp, bị cộng sản Việt Nam can thiệp thô bạo vào các sinh hoạt của các tôn giáo, thì con chiên, tín hữu hay Phật tử lên tiếng để vạch trần những âm mưu thâm độc đó, tức là đã góp phần giảm thiểu tội ác.

Đó là hành động đạo đức, là hành động hay là phản ứng của những người có liêm sỉ và tự trọng chứ không ohải là làm chính trị gì cả. Bởi Kinh Thánh có khuyến cáo là "Kẻ biết điều lành mà chẳng làm là phạm tội", hoặc là "Hãy mở miệng con để nói thay cho những người thấp cổ bé miệng.

Bà Ngô Mai Hương, định cư tại San Diego (California, Hoa Kỳ), có thân mẫu ra Bắc thăm hòa thượng Quảng Độ, khi ngài bị đưa về quê quán quản chế ở Thái Bình cho biết, những đồng hương Phật Tử quanh mình, đều hân hoan đón nhận tin này, đồng thời tin tưởng là dưới sự lãnh đạo của vị tân Tăng Thống, Phật Giáo Thống Nhất sẽ phát huy các sinh hoạt trong tương lai:

Bà Ngô Mai Hương :

Tôi rất là vui mừng khi được hay tin là Đại Lão Hoà Thượng Thích Quảng Độ đã thay thế Hoà Thượng Thích Huyền Quang để giữ chức vụ hiện nay của Ngài. Và rất là hoan hỉ, tôi tin rằng thầy Quảng Độ sẽ nối tiếp và sẽ giúp cho Phật Giáo Việt Nam ngày càng phát triển tốt đẹp hơn.

Chúng tôi cũng có cái giao tình lớn với thầy Quảng Độ. Tôi là một Phật tử và chúng quanh tôi cũng rất nhiều Phật tử cho nên khi nghe tin này thì chúng tôi rất là vui mừng. Không phải riêng tôi mà các bạn tôi và nhất là Mẹ của tôi.

Mẹ của tôi là người đã theo dấu Thầy (Quảng Độ) từ lúc Thầy, sau năm 1975 Thầy bị bắt đưa về Miền Bắc, rồi những câu chuyện xảy ra cho Thầy như thế nào khi Thầy bị giam cầm ở Miền Bắc. Tôi tin rằng Phật tử Việt Nam và ngay cả những người không cùng tôn giáo cũng rất hoan hỉ khi nhận được tin này, thưa anh.

Theo Giáo Chỉ ký Ngày 20 Tháng 2 - 2008, Đức cố Tăng Thống Huyền Quang suy cử Hòa Thượng Thích Hộ Giác lên ngôi vị Phó Tăng Thống.

Hiện nay, Đại Lão Hòa Thượng Thích Hộ Giác là Phó Viện Trưởng Viện Hóa Đạo, kiêm Chủ Tịch Văn Phòng II Viện Hóa Đạo, Giáo Hội Phật Giáo Việt Nam Thống Nhất tại Hoa Kỳ.

Thứ Ba, 19 tháng 8, 2008

Góc Ảnh Phật Giáo

Góc Ảnh Phật Giáo

Góc Ảnh Phật Giáo

Chúc Thư của Đệ tứ Tăng thống Thích Huyền Quang


RFA 18.08.2008
nhân danh Đệ Tứ Tăng thống, tôi viết mấy lời tâm huyết, thâm tình gửi đến chư Liệt vị Hòa thượng, Thượng tọa giáo phẩm trong Hội đồng Lưỡng viện.


GIÁO HỘI PHẬT GIÁO VIỆT NAM THỐNG NHẤT

VIỆN TĂNG THỐNG

--------------------------------------------------------------------------------


CHÚC THƯ

GỞI CHƯ TÔN HÒA THƯỢNG, CHƯ THƯỢNG TỌA TRONG HỘI ĐỒNG LƯỠNG VIỆN GIÁO HỘI PHẬT GIÁO VIỆT NAM THỐNG NHẤT


Nam Mô Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni Phật
Kính thưa Chư Liệt vị,

Do mấy chục năm dài sống trong cảnh tù đày rồi quản chế, tuy hiu quạnh, đơn chiếc, nhưng tôi vẫn tự tại vô ngại, lấy kinh sách và bộ Đại Tạng làm bạn và thầy. Tuy nhiên do thiếu thuốc men và chăm sóc, thời gian qua tôi mắc nhiều chứng bệnh. Đây cũng là lẽ vô thường, mà người tu hành chẳng bận tâm. Như chư Liệt vị đã biết tin, gần đây tôi phải nhập viện trong cơn thập tử nhất sinh. Nhưng nhờ lương y chăm sóc và chư Phật hộ trì nên thân tứ đại vẫn còn.

Nay đã xuất viện về tịnh dưỡng ở Tu viện Nguyên Thiều. Sức khỏe yếu hơn trước rất nhiều, thỉnh thoảng hay quên các chuyện vặt, nhưng tinh thần vẫn sáng suốt, minh mẫn, tuy lòng riêng khôn nguôi các Phật sự của Giáo hội chưa hoàn tất như ý nguyện.

Vào tuổi này như ngọn đèn trước gió, ngày mai ra sao khó mà biết trước. Phòng chuyện bất ngờ xẩy tới, nhân danh Đệ Tứ Tăng thống, tôi viết mấy lời tâm huyết, thâm tình gửi đến chư Liệt vị Hòa thượng, Thượng tọa giáo phẩm trong Hội đồng Lưỡng viện. Mai đây dù phải xả báo thân, nhưng chí nguyện tôi vẫn cạnh kề chư Liệt vị trong công cuộc phục vụ và phát huy mạng mạch Chánh Pháp nơi trú xứ quê hương này. Nay tôi trân trọng ủy thác chư Liệt vị giáo phẩm các điều sau đây, mong mỏi chư Liệt vị hoan hỉ gia tâm tiến hành cho đến khi thành tựu sau khi tôi về cõi Phật :

1. Bằng mọi cung cách và phương tiện, phục hồi quyền sinh hoạt pháp lý của Giáo hội dân lập và truyền thống là Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống nhất, và hoàn thành sứ mệnh hiệp nhất với tất cả các hệ phái trên mọi miền đất nước như chư Lịch đại Tổ sư đã thực hiện từ thời Đinh đến nay. Việc thống nhất nội bộ Phật giáo phải do chư Tôn đức Tăng Ni của Giáo hội giải quyết, không ai khác làm thay được.

2. Ủy thác Hòa thượng Thích Quảng Độ, Viện trưởng Viện Hóa Đạo, kiêm nhiệm chức Xử lý Thường vụ Viện Tăng Thống để điều hành Phật sự của Giáo hội cũng như kiện toàn, chấn chỉnh, bổ sung hay hoán chuyển nhân sự sao cho Giáo hội được nhất quán, tùy duyên mà bất biến để đối ứng với mọi tình thế.

3. Trong hoàn cảnh đầy chướng duyên và pháp nạn như hiện nay, Hội đồng Lưỡng viện tiếp tục sứ mệnh lãnh đạo, chỉ đạo và điều hành các Phật sự của Giáo hội trong bất cứ hoàn cảnh nào ; lấy bản Hiến chương do Đại hội Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống nhất kỳ V tu chính ngày 12.2.1973 làm kim chỉ nam, chủ yếu giữ vững mục đích và lý tưởng đề ra qua Hiến chương. Các việc khác có thể tùy duyên, linh động cho đến khi hoàn cảnh cho phép tu chính thông qua Đại hội.

4. Văn phòng II Viện Hóa Đạo - Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống nhất Hải ngoại tại Hoa Kỳ cùng Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống nhất Hải ngoại tại các Châu đã hình thành và hoạt động kỷ cương, nền nếp từ 12 năm qua. Xin chư Liệt vị đặc biệt lưu tâm để trong ngoài hòa hiệp gây trợ duyên cho đạo Phật Việt Nam góp mặt cùng thế giới trong công cuộc tịnh hóa nhân gian, xây dựng hòa bình trước bao khuynh hướng bạo động. Riêng Phòng Thông tin Phật giáo Quốc tế hoạt động hiệu quả từ bao năm qua, nay cố duy trì và phát huy hơn nữa trong công cuộc truyền thông, vận động quốc tế và giới thiệu Đạo Phật Việt Nam.

Nguyện cầu Tam Bảo độ trì cho toàn thể Chư Tôn Hòa thượng, Chư Thượng tọa trong Hội đồng Lưỡng viện phước trí nhị nghiêm, thương yêu, hiệp nhất trước mối mâu thuẫn và ly gián của thế nhân để hiển lộ Pháp tánh giác ngộ và cứu khổ. Tôi cũng nhắn nhủ đến toàn thể Chư Tăng, Ni, cùng quý vị thiện tri thức, nam nữ Phật tử trong và ngoài nước hãy cùng nhau nâng đỡ, tương trợ, giữ tâm bồ đề kiên cố làm cho giáo hội trang nghiêm và hoàn thiện một Tứ chúng biết phục vụ dân tộc và nhân loại. Ở vào thời đại nhiễu nhương, nhân tâm ly tán, đạo đức suy đồi, bè phái phân chia, tranh chấp, vị kỷ lan tràn... thì quý vị phải biết sớm khuya lo sợ, tinh tấn tu hành, để tâm lo việc cho dân chúng. Đặc biệt giới Cư sĩ, noi gương tiền nhân đảm trách các vấn đề xã hội trong tinh thần từ bi và đức tính vô úy của Phật giáo.

Được như vậy, vô thường không phân rẽ chúng ta trên bước đường hoằng hóa chúng sanh nơi cõi này và nghìn muôn cõi khác.

Nam Mô Thường Tinh tấn Bồ Tát Ma Ha Tát

P.l. 2548 – Mồng 8 tháng 12 Giáp Thân,
Tu viện Nguyên Thiều ngày 17.1.2005
Nay Chúc thư
(ấn ký)
Thích Huyền Quang

Công bố Chúc thư của Đại lão Hòa thượng Thích Huyền Quang


Hưng Yên, thông tín viên đài RFA
2008-08-18

Trưa Chủ nhật 17-8, Văn Phòng II Viện Hóa Đạo, GHPGVNTN HN đã tổ chức lễ Chung thất cho Đại lão Hòa thượng Thích Huyền Quang, Đệ Tứ Tăng Thống GHPGVNTN tại chùa Pháp Luân, Houston Texas.


AFP PHOTO/HO/International Buddhist Information Bureau (IBIB)
Hàng ngàn Tăng Ni Phật Tử khăp nơi tập trung về Tu viện Nguyên Thiều, Bình Định hôm 11-7-2008 để tiễn đưa Đức Đệ Tứ Tăng Thống Thích Huyền Quang đến nơi an nghỉ cuối cùng. PHOTO IBIB


Thông Tín viên Hưng Yên của ban Việt Ngữ đài Á Châu Tự Do có mặt tại chỗ ghi nhận.

Lễ chung thất Đức Đệ Tứ Tăng thống Thích Huyền Quang được cử hành theo hai truyền thống Bắc Tông và Nam Tông. Đại lão Hòa Thượng Thích Hộ Giác, Chủ tịch Văn Phòng II Viện Hóa Đạo đã ban đạo từ ca ngợi nghị lực và lòng dũng cảm phi thường cũng như tán thán công đức của Đại lão Hòa thượng Thích Huyền Quang.

Cũng trong dịp này, Đại lão Hòa thượng Thích Quảng Độ qua máy ghi âm một lần nữa khẳng định Hội Đồng Lưỡng Viện sẽ một lòng tiếp nối tinh thần của Hòa thượng Thích Huyền Quang lúc sinh tiền để mang lại nhân quyền cho người sống và linh quyền cho người đã chết.

Di chúc của Hòa thượng Huyền Quang

thức lễ Chung thất, Văn phòng II Viện Hóa Đạo chính thức công bố hai văn kiện quan trọng của Đức Đệ Tứ Tăng Thống Thích Huyền Quang để lại trước khi viên tịch đó là Giáo chỉ sau cùng của Viện Tăng Thống và Chúc Thư của ngài.

Hòa Thượng Thích Chánh Lạc, Phó viện trưởng Viện Hóa Đạo đã đọc Giáo chỉ được HT Thích Huyền Quang ký ngày 20 tháng 2 năm 2008 suy cử Hòa thượng Thích Hộ Giác lên ngôi vị Phó Tăng Thống GHPGVNTN.

Lễ suy tôn thực hiện ngay sau khi tuyên đọc Giáo chỉ, do Pháp sư Thích Giác Đức điều khiển.

Trong chúc thư viết ngày 17 tháng 1 năm 2005, có 4 điều chính trong đó Hòa thượng Thích Huyền Quang đã ủy thác các chư Liệt vị giáo phẩm cố gắng tiếp nối đến khi thành tựu phục hồi quyền sinh hoạt pháp lí của GHPGVNTN cũng như Ủy thác HT Thích Quảng Độ kiêm nhiệm chức Xử Lí Thường Vụ Viện Tăng Thống.



Hòa thượng Thích Quảng Độ, Hòa thượng Thích Thiện Hạnh và Thượng tọa Thích Viên Định dẫn đầu đoàn Di quan Đệ Tứ Đức Tăng Thống Thích Huyền Quang. AFP PHOTO/HO/International Buddhist Information Bureau (IBIB)

Sau khi HT Thích Huyền Quang viên tịch, trên mạng lưới Internet đã xuất hiện chúc thư với nội dung khác với chúc thư đã công bố ở trên. Ông Võ Văn Ái, giám đốc Phòng Thông Tin Phật Giáo Quốc Tế đã khẳng định đó là những chúc thư giả nhằm đã phá giáo hội.

Công đức vị Hòa thượng quá cố

Phật tử, đồng hương khắp nơi không phân biệt tôn giáo đã vân tập về chùa, chật kín cả chánh điện và hội trường lớn của chùa. Đặc biệt có sự hiện diện nhiều đại diện các tổ chức, hội đoàn, các vị chức sắc của các tôn giáo khác, các chính khách Hoa Kỳ.v.v…

Cả hội trường đứng lên vỗ tay với những lời phát biểu của dân biểu liên bang Al Green đã ca ngợi đức hạnh của HT Thích Huyền Quang và nỗ lực phục hoạt giáo hội của các chư tôn giáo phẩm.

Dân biểu Al Green khẳng định sẽ nỗ lực để trong cuộc đời hiện tại của ông sẽ thấy được hình ảnh một nước Việt Nam một ngày có được tự do dân chủ và GHPGVNTN được phục hoạt.

Nghị viên thành phố Chris Bell đã ca tụng những cống hiến to lớn và lòng can trường của Hòa thượng Thích Huyền Quang trong hơn 2 thập niên tranh đấu cho tự do nhân quyền tại Việt Nam:

Trước ngày diễn ra lễ Chung Thất, phật tử và đồng hương khắp nơi tề tựu về chùa Pháp Luân tấp nập hơn mọi khi với nhiều chương trình: khóa tu học, Lễ Vu Lan, và cuộc triễn lãm hình ảnh cùng với tập kỷ yếu về Cuộc đời và Hạnh trạng của HT Thích Huyền Quang đã giúp phật tử hiểu sâu sắc hơn về ngài Đệ Tứ Tăng Thống và GHPGVN TN

(Hưng Yên tường trình từ Houston, Texas.)

Hòa thượng Quảng Độ trở thành lãnh đạo cao nhất của GHPGVNTN

RFA 17.08.2008



Đại Lão Hoà Thượng Thích Quảng Độ chính thức trở thành người đứng đầu Giáo Hội Phật Giáo Việt Nam Thống Nhất, một giáo hội không được Nhà Nước Việt Nam thừa nhận.


Đại lão Hoà thượng Thích Quảng Độ. RFA file photo.

Trong một buổi lễ được tổ chức tại Houston, Texas, nhân 49 ngày, ngày mất của Tăng Thống, Đại Lão Hoà Thượng Huyền Quang, di chúc của vị Hoà Thượng từng lãnh đạo Giáo Hội Phật Giáo Việt Nam Thống Nhất đã được công bố, cho thấy Hoà thượng Huyền Quang chỉ định Hoà thượng Quảng Độ trong vai trò người kế vị mình.
Trong một thông điệp được thâu âm sẵn, vị Tăng Thống mới của Giáo Hội Phật Giáo Việt Nam Thống Nhất phát biểu rằng ngài cam kết theo đuổi ước mơ của vị tiền nhiệm, là vinh danh nhân quyền cho con người cùng dân chủ cho xã hội.

Tăng Thống Thích Quảng Độ cũng cam kết theo đuổi cuộc tranh đấu cho tự do tôn giáo và tự do chính trị/ trong tinh thần hoà bình.

Giáo Hội Phật Giáo Việt Nam Thống Nhất không chấp nhận bị đặt dưới sự kiểm soát của chính quyền Cộng Sản kể từ năm 1975, và chính thức bị cấm hoạt động kể từ những năm đầu thập niên 1980s.

Hàng ngàn Tăng Ni Phật Tử tiễn đưa Hòa thượng Huyền Quang về nơi an nghỉ cuối cùng

Hiền Vy, phòng viên đài RFA
2008-07-11





Tang lễ Đại Lão Hoà thượng Đệ tứ Tăng Thống Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống nhất đã được cử hành tại tu viện Nguyên Thiều, Bình Định, vào sáng hôm nay thứ Sáu 11-7-2008.



AFP PHOTO/HO/International Buddhist Information Bureau (IBIB)
Hàng ngàn Tăng Ni Phật Tử tiễn đưa Đức Đệ Tứ Tăng Thống Thích Huyền Quang đến nơi an nghỉ cuối cùng.



Theo tin của hãng thông tấn AFP, hàng ngàn chư Tăng Ni Phật Tử thuộc Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống nhất (GHPGVNTN) ở Bình Định và các tỉnh thành đã tụ tập về Tu viện Nguyên Thiều tiễn đưa Đức Tăng thống Thích Huyền Quang tới nơi an nghỉ cuối cùng.


Có mặt tại chỗ, nhà dân chủ Nguyễn Tiến Nam tường trình diễn tiến lễ tang, qua cuộc phỏng vấn của thông tín viên Hiền Vy.


Hòa thượng Thích Quảng Độ, Hòa thượng Thích Thiện Hạnh và Thượng tọa Thích Viên Định dẫn đầu đoàn Di quan Đệ Tứ Đức Tăng Thống Thích Huyền Quang. AFP PHOTO/HO/International Buddhist Information Bureau (IBIB)


Tăng Ni Phật Tử Bình Định và từ nhiều tỉnh thành trên khắp cả nước tập trung về tu viện Nguyên Thiều tiễn đưa Hòa thượng Thích Huyền Quang về nơi an nghỉ cuối cùng. AFP PHOTO/HO/International Buddhist Information Bureau (IBIB)


Vào đúng 5 giờ sáng, chư giáo phẩm Hội đồng Lưỡng Viện tề tựu quanh Kim quan Đức Tăng thống làm lễ Phát nguyện. Đại lão Hòa thượng Thích Quảng Độ, thay mặt Hội đồng Lưỡng Viện dâng lời Tác bạch trước lúc di quan.